Xuất nhập khẩu là gì? Vai trò, quy trình, nhân tố ảnh hưởng

Xuất nhập khẩu là gì? Đây là chủ đề được rất nhiều khách hàng quan tâm. Hoạt động xuất nhập khẩu giữ vai trò quan trọng đối với nền kinh tế cũng như đóng góp vào sự phát triển chung của xã hội. Những nhân tố nào ảnh hưởng đến hoạt động xuất nhập khẩu của một quốc gia và quy trình xuất nhập khẩu nào là tốt nhất? Hãy cùng theo dõi trong bài viết dưới đây.

I. Xuất nhập khẩu là gì? Các thuật ngữ liên quan

1. Xuất nhập khẩu là gì?

Xuất nhập khẩu là hoạt động thương mại hàng hóa, dịch vụ giữa các quốc gia hoặc các vùng lãnh thổ với nhau trên cơ sở sử dụng tiền tệ làm phương thức thanh toán. Trong đó, xuất khẩu là việc bán hàng hóa, dịch vụ,… cho quốc gia khác; nhập khẩu là hoạt động mua hàng hóa, dịch vụ từ các quốc gia khác trên thế giới.

Bên cạnh đó, quý khách hàng có thể tham khảo khái niệm xuất nhập khẩu là gì trong điều 28 Luật thương mại năm 2005, cụ thể như sau:

• Xuất khẩu hàng hóa là việc hàng hoá được đưa ra khỏi lãnh thổ Việt Nam hoặc đưa vào khu vực đặc biệt nằm trên lãnh thổ Việt Nam được coi là khu vực hải quan riêng theo quy định của pháp luật.
• Nhập khẩu hàng hóa là việc hàng hoá được đưa vào lãnh thổ Việt Nam từ nước ngoài hoặc từ khu vực đặc biệt nằm trên lãnh thổ Việt Nam được coi là khu vực hải quan riêng theo quy định của pháp luật.

Hoạt động xuất nhập khẩu được đo lường, đánh giá thông qua chỉ tiêu kim ngạch xuất nhập khẩu. Theo đó, kim ngạch xuất nhập khẩu là tổng giá trị xuất nhập khẩu của một quốc gia trong một thời kỳ nhất định, thường là năm, quý, tháng hoặc một giai đoạn cụ thể. Tại Việt Nam, kim ngạch xuất nhập khẩu được tính theo đơn vị USD.

Xuất nhập khẩu là gì?

2. Các thuật ngữ cơ bản trong ngành xuất nhập khẩu

Xuất nhập khẩu là một lĩnh vực rất rộng, hoạt động xuất nhập khẩu phải tuân thủ nghiêm ngặt các nguyên tắc quốc tế. Chính vì vậy, ngành nghề xuất nhập khẩu có rất nhiều khái niệm chuyên ngành cần nắm rõ. Dưới đây là một số thuật ngữ cơ bản và được sử dụng thường xuyên:

II. Các loại hình xuất nhập khẩu

Khi tìm hiểu về chủ đề xuất nhập khẩu là gì, các loại hình xuất nhập khẩu là nội dung không thể bỏ lỡ. Trên thị trường quốc tế, các nhà kinh doanh giao dịch trao đổi với những cách khác nhau. Tựu chung lại, có một số loại hình xuất nhập khẩu phổ biến như sau:

1. Xuất nhập khẩu trực tiếp

Trong hình thức xuất nhập khẩu này, hai bên mua bán hàng hóa sẽtrực tiếp ký kết hợp đồng ngoại thương. Hợp đồng ký kết giữa hai bên phải phù hợp với luật lệ của quốc gia cũng như thông lệ mua bán quốc tế. Hình thức xuất nhập khẩu trực tiếp thích hợp đối với gần như mọi loại hình doanh nghiệp, giúp họ chủ động được hoạt động kinh doanh thương mại quốc tế của doanh nghiệp mình. Xuất khẩu trực tiếp cũng là sự lựa chọn tối ưu của các doanh nghiệp đang muốn khẳng định thương hiệu trên thị trường quốc tế.

2. Xuất nhập khẩu ủy thác là gì?

Xuất nhập khẩu ủy thác hay còn được gọi là xuất nhập khẩu gián tiếp. Với hình thức này, bên cung cấp hàng hóa sẽ ủy thác cho một đơn vị khác gọi là bên nhận ủy thác để tiến hành xuất khẩu trên danh nghĩa của bên nhận ủy thác.

Để thực hiện hình thức xuất nhập khẩu này, doanh nghiệp nhận ủy thác cần ký kết hợp đồng xuất khẩu ủy thác với đơn vị trong nước. Bên nhận ủy thác sẽ ký kết hợp đồng xuất khẩu, giao hàng và thanh toán đối với đơn vị nước ngoài và cuối cùng là nhận phí ủy thác xuất khẩu từ chủ hàng đã ủy thác xuất khẩu.

Thông thường, các doanh nghiệp chưa có đủ thông tin cần thiết về thị trường nước ngoài, hay có quy mô kinh doanh còn nhỏ, nguồn lực hạn chế hoặc chịu nhiều rào cản từ phía nhà nước sẽ áp dụng hình thức xuất khẩu này.

Loại hình xuất nhập khẩu ủy thác

3. Xuất nhập khẩu tái xuất

Đây là hình thức thực hiện xuất khẩu trở lại sang nước mua khác những hàng hóa đã mua ở nước ngoài nhưng chưa qua chế biến ở nước tái xuất. Mục đích của việc thực hiện giao dịch tái xuất khẩu là mua hàng hóa ở nước này rồi bán hàng hóa với giá cao hơn cho nước khác và thu về lợi nhuận.

Hoạt động tái xuất khẩu được chia làm 2 hình thức: hình thức tạm nhập – tái xuất và hình thức chuyển khẩu.

• Hình thức tạm nhập – tái xuất: Mua hàng hóa của một nước và bán cho nước khác trên cơ sở hợp đồng mua bán ngoại thương, làm thủ tục nhập khẩu hàng hóa vào, sau đó làm thủ tục xuất khẩu hàng hóa mà không qua gia công, chế biến.
• Hình thức chuyển khẩu: Hàng hóa chuyển khẩu được chia thành 2 loại. Một là hàng hóa sau khi nhập cảnh được phép vận chuyển đến một địa điểm hải quan khác làm thủ tục hải quan nhập khẩu. Hai là hàng hóa ở nơi vận chuyển ban đầu đã làm thủ tục hải quan xuất khẩu vận chuyển đến một nơi xuất cảnh, do hải quan nơi xuất cảnh giám sát, quản lý và thông quan.

4. Xuất nhập khẩu tại chỗ là gì?

Xuất khẩu tại chỗ là hình thức các lô hàng được bán cho thương nhân nước ngoài nhưng lại được giao đến một đơn vị ở trong nước theo sự chỉ định của thương nhân nước ngoài đó. Doanh nghiệp xuất khẩu có thể là doanh nghiệp trong nước và cả doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài.

Hình thức xuất nhập khẩu này phổ biến với nhiều doanh nghiệp nhờ những lợi ích mà nó mang lại: Tiết kiệm chi phí và thời gian vận tải cho các doanh nghiệp, hưởng nhiều ưu đãi về thuế suất,…

Xuất nhập khẩu tại chỗ được nhiều doanh nghiệp ưa chuộng

III. Vai trò của xuất nhập khẩu là gì?

Hoạt động xuất nhập khẩu đóng vai trò quan trọng trong quá trình tăng trưởng và phát triển kinh tế. Không chỉ vậy, xuất nhập khẩu còn góp phần giải quyết vấn đề công ăn việc làm và cải thiện đời sống của người dân.

1. Nhập khẩu đáp ứng nhu cầu tiêu dùng của người dân

Một số quốc gia vùng lãnh thổ không thể tự sản xuất được những hàng hóa nhất định (Chẳng hạn: Bamboo Airways đặt mua dòng máy bay Boeing 777X – mặt hàng mà Việt Nam không thể sản xuất được). Khi đó, nhập khẩu hàng từ nước khác là điều cần thiết để đáp ứng nhu cầu trong nước. Bên cạnh đó, việc nhập khẩu còn giúp đa dạng hóa mặt hàng sản phẩm có trên thị trường, tạo động lực cạnh tranh cho các doanh nghiệp trong nước cải tiến sản phẩm và tối ưu hóa quy trình sản xuất.

2. Xuất nhập khẩu mở rộng và thúc đẩy các quan hệ kinh tế đối ngoại

Hoạt động xuất nhập khẩu tạo điều kiện cho hàng hóa được lưu thông trên một thị trường rộng lớn hơn, mở ra cơ hội giao thương, hợp tác xuyên biên giới, thúc đẩy kinh tế chung của các nước. Do đó, đẩy mạnh xuất nhập khẩu làm tăng cường sự hợp tác quốc tế. Mặt khác, chính các quan hệ kinh tế đối ngoại lại tạo điều kiện để mở rộng hoạt động xuất nhập khẩu.

Bên cạnh đó, hoạt động xuất nhập khẩu tác động trực tiếp đến cán cân thương mại, tác động sâu rộng đến nhiều ngành nghề khác nhau trong nền kinh tế thế giới. Kim ngạch xuất khẩu tăng hay kim ngạch xuất khẩu giảm tác động thuận chiều, bù đắp vào thâm hụt cán cân thương mại và ngược lại.

3. Xuất khẩu thúc đẩy sản xuất theo hướng tận dụng lợi thế cạnh tranh quốc gia

Khi tham gia vào thị trường quốc tế, hàng hóa của một quốc gia phải cạnh tranh gay gắt với hàng hóa từ các quốc gia khác. Điều đó đòi hỏi các doanh nghiệp phải luôn luôn đổi mới công nghệ sản xuất và quy trình quản lý kinh doanh, mở rộng quy mô đầu tư theo hướng ngày càng hiện đại và hiệu quả.

Mặt khác, xuất khẩu đồng thời thúc đẩy những ngành sản xuất cung cấp đầu vào cho các ngành sản xuất xuất khẩu, kích thích các lĩnh vực kinh tế đối ngoại như vận tải quốc tế, dịch vụ hải quan, bảo hiểm quốc tế,… cùng phát triển. Như vậy, xuất khẩu mở rộng sẽ tạo mối liên hệ gắn kết, thúc đẩy lẫn nhau giữa các lĩnh vực của nền kinh tế, góp phần hình thành cơ cấu kinh tế ngày càng hợp lý.